حسابداری صنعتی چیست؟
حسابداری صنعتی (بهای تمام شده) چیست؟
یکی از شاخههای علم حسابداری، حسابداری صنعتی است. حسابداری صنعتی در واقع وظیفه محاسبه بهای تمام شده محصولات را بر عهده دارد. از کاربردهای مهمی که حسابداری صنعتی دارد، میتوان به ارزیابی در جهت ساخت کالاها به منظور کاهش هزینهها و کنترل موجودی و تصمیم گیری دقیق در نحوه قیمت گذاری کالاها اشاره کرد. در واقع پیش بینی و برآورد هزینههای تولید از جمله اقدامات حیاتی در عرصه تولید و پیشرفت شرکتهای تولیدی است. آنها میبایست در مورد کنترل هزینهها از بهای مواد اولیه خود آمار دقیقی را داشته باشند تا بتوانند تسلط بیشتری در تعیین قیمت منطقی و معقولانه کالاها پیدا کرده و همچنین با ارزیابی بهای تمام شده مواد اولیه در راستای تولید، تصمیمهای معقولانه و دقیق تری بگیرد.
حسابداری بهای تمام شده از جمله مهمترین شاخههای حسابداری است. با در نظر گرفتن واحدهای صنفی و بنگاههای اقتصادی، حسابداری و مدیریت صنعتی رونق زیادی دارد. پاسخ به این سوال که حسابداری صنعتی چیست، بسیار آسان است. Cost accounting یا صنعتی به مجموعه فعالیتهایی گفته میشود که شامل هزینه یابی، محاسبه بهای تمام شده محصولات و خدمات، کاهش بهای تمام شده تولیدات و گزارش گیری و بررسی شیوههای تولید باشد.
تاریخچه حسابداری صنعتی
حسابداری بهای تمام شده، قدمت زیادی ندارد. درواقع هرچقدر که صنعت و تکنولوژی پیشرفتهتر شد، نیاز به این حسابداری هم افزایش پیدا کرد. هرچقدر عرضه و تقاضا افزایش پیدا کنند، نیاز به حسابداری بهای تمام شده محصولات هم بیشتر میشود.
زمان اصلی شروع این نوع حسابداری را میتوان همزمان با انقلاب صنعتی دانست. بیشتر صنایع و کسب و کارها برای رشد و گسترش تجارت خود به وجود حسابداران صنعتی حرفهای روی آوردند. این شاخه از حسابداری که پیچیدگیهای زیادی هم دارد، بعد از گسترش تجارت اوج بیشتری هم گرفت.
اهمیت حسابداری صنعتی
اهمیت حسابداری صنعتی در آن است که تولید کنندگان محصول و ارائه دهندگان خدمات، همواره به دنبال بهینه کردن خط تولید هستند. تمامی واحدهای تولیدی هدف خود را روی کاهش هزینهها در عین بالا نگه داشتن کیفیت گذاشتهاند. وجه تمایز حسابدار صنعتی موفق در پیدا کردن بهترین روش تولید با صرف کمترین هزینه است.
مهمترین بخش از کارهای حسابدار صنعتی، هزینه یابی محصول است. در واقع با انجام کارهای مالی صنعتی، قیمت تمام شده کالای موجود و کالای فروش رفته به دست خواهد آمد. تنها در این صورت است که میتوان سود و زیان شرکت را به طور دقیق محاسبه کرد.
وظایف حسابداری صنعتی چیست؟
به طور کلی خلاصه از مهمترین وظایف حسابداری صنعتی شامل موارد زیر است. به این معنی که تیم های حسابداری صنعتی موظف به انجام این امور هستند.
همکاری در برنامه ریزی و اجرای برنامهها و بودجه های سازمان
جمع آوری، طبقه بندی و گزارش دهی از اطلاعاتی که به تصمیم گیری های مدیریتی در رابطه با راه حلها یاری کننده است
برنامه ریزی و اجرای قوانین و ساختارهایی که علاوه بر بهبود وضعیت کنترل باعث کاهش هزینهها نیز بشود
تعیین ارزش موجودی های بخش های مختلف با هدف هزینه یابی و تعیین قیمت و همچنین کنترل میزان موجودی
تعیین هزینه های انجام شده و به نسبت آن میزان سود به دست آمده
بررسی انواع هزینهها در حسابداری صنعتی
حالا که با اهمیت بررسی هزینهها در شرکتهای تولیدی آگاه شدیم، بهتر است اطلاعاتی هم در مورد انواع هزینهها داشته باشیم. همانطور که میدانید هر محصولی که تولید میشود، هزینههایی را هم به همراه دارد. در ادامه انواع این هزینهها را مورد بررسی قرار میدهیم.
هزینه مستقیم
این نوع هزینهها مستقیما در ساخت محصول موثر هستند. این هزینهها، شامل دستمزد مستقیم کارکنان و مواد اولیه میشود.
هزینه غیرمستقیم
این نوع هزینهها مستقیما روی تولید محصول نقش ندارند، اما به صورت کلی روی کسب و کار تاثیر میگذارند. ازجمله این نوع هزینهها، میتوان به هزینه برق، آب، استهلاک ماشینآلات و … اشاره کرد.
هزینه ثابت
این نوع هزینهها ارتباطی با حجم و نوع تولیدات در کارخانه ندارند. هزینه استهلاک ساختمان، اجاره به، بیمه و … ازجمله هزینههای ثابت هستند. درواقع میزان و حجم تولید هیچ تاثیری روی استهلاک ساختمان ندارد.
هزینه متغیر
این نوع هزینهها با میزان و حجم تولید رابطه مستقیم دارند. درواقع هرچقدر میزان تولید افزایش پیدا کند، این هزینهها هم بیشتر میشوند. برای مثال هزینه برق و استهلاک ماشینآلات ازجمله هزینههایی هستند که با تغییر حجم تولید افزایش یا کاهش مییابند.
اجزاء و عوامل حسابداری صنعتی
عوامل اصلی بهای تمام شده به طور کلی 3 دسته زیر هستند که عبارتند از: مواد اولیه، دستمزد، سربار ( سایر هزینههای تولید)
مواد اولیه
مواد اولیه رکن اصلی تولید کالا و محصول است در ضمن میدانید که مواد اولیه تولید خود به 2 بخش زیر تقسیم میشود:
مواد مستقیم: آن بخش از مواد مصرفی که از کالای ساخته شده جدایی ناپذیر است و مستقیماً در ساخت کالا نقش دارد را مواد مستقیم گویند به عنوان مثال آرد در ساخت نان مواد مستقیم تولید نان محسوب میگردد.
مواد غیرمستقیم: آن بخش از مواد مصرفی که برای تکمیل کالا ضروری است ولیکن به علت مصرف ناچیز آن نتوان آن را به عنوان مواد مستقیم مصرفی تولید طبقه بندی کرد مواد غیرمستقیم محسوب میشود مانند مصرف میخ در ساخت میز و کمد چوبی.
دستمزد ( کار)
حقوق و حقالزحمهای که در جریان تولید و ساخت برای تبدیل مواد به کالا به کارگران پرداخت میشود را به عنوان دستمزد تولید شناسایی میکنند. دستمزد نیز به دو بخش زیر تقسیم خواهد شد:
دستمزد مستقیم دستمزدی است که بابت کاری پرداخته میشود که مستقیم صرف تبدیل مواد اولیه به کالای ساخته شده انجام میشود.
دستمزد غیرمستقیم دستمزدی است که بابت کاری پرداخت میشود که مستقیماً در ساخت و ترکیب کالای ساخته شده نقش نداشته است؛ مانند حقوق نگهبانان و سرکارگران کارخانه و موارد دیگر.
سایر هزینهها (سربار ساخت)
کلیه هزینههایی که در جریان تولید اتفاق میافتد ولیکن نمیتوان آنها را به طور مستقیم و مشخص به اقلامی از تولید یا محصولی خاص اختصاص داد به عنوان سربار کارخانه یا سایر هزینهها شناسایی میشوند نمونههای مشخص این هزینهها؛ مواد غیرمستقیم تولید، دستمزد غیرمستقیم، هزینه تعمیرات و هزینههای استهلاک ماشین آلات، هزینه بیمه و سایر مواد مشابه است.
انواع گزارشهای حسابداری صنعتی
گزارش گیری برای حسابدار صنعتی اهمیت زیادی دارد. در Cost accounting گزارشهای برای درون و بیرون از سازمان به کار میرود. در گزارش که حسابدار تهیه میکند باید نقاط ضعف و مشکلات سیستم ذکر شده باشد. حسابدار صنعتی وظیفه تجزیه و تحلیل مشکلات را هم برعهده دارد. از طرف دیگر حسابدار باید با در نظر گرفتن گزارشهای قبلی و فعلی، برنامه ریزی فعالیتهای بعدی را انجام دهد. به طور کلی، هر گزارش میتواند با 3 هدف برنامه ریزی، کنترل و نظارت و تصمیم گیری تهیه شود.
انواع گزارشهای حسابداری صنعتی میتواند شامل موارد زیر باشد:
گزارش خرید و مصرف مواد اولیه
وقتی صحبت از تولید میشود، قطعا وجود مواد اولیه هم اجتنابناپذیر است. در شرکتهای صنعتی و تولیدی، قیمت مواد اولیه تاثیر مستقیمی روی قیمت تمام شده محصول دارد. به همین دلیل گزارشهای خرید و میزان مصرف آنها باید به مدیران ارسال شود. در این گزارش میزان و نوع دقیق مواد اولیه باید قید شوند.
گزارش موجودی مواد اولیه
موادی که توسط شرکت خریداری میشوند را در انبار ذخیره میکنند. گزارش موجودی این مواد در انبار باید توسط حسابدار صنعتی به مدیریت ارسال شود تا باتوجه به این موجودی برای سفارشهای دورههای آتی تصمیمگیری شود.
گزارش سربار تولید
این گزارش به مواد غیرمستقیم و دستمزد در روند تولید اشاره دارد. ارسال این گزارش برای مدیریت در تصمیمگیری بهینهسازی موثر است.
گزارش هزینه دستمزد
کارکنانی که در فرایند تولید به صورت مستقیم نقش دارند، دستمزدی را تحت عنوان دستمزد مستقیم دریافت میکنند. این هزینه باید طی گزارشی برای مدیریت ارسال شود.
گزارش قیمت تمامشده محصول
این موضوع یکی از اصلیترین وظایف حسابداری صنعتی محسوب میشود. درواقع گزارش بهای تمامشده محصول، میزان سود شرکت را نشان خواهد داد. همچنین این گزارش به مدیریت کسب و کار برای اتخاذ تصمیماتی در مورد کاهش هزینهها و افزایش سودآوری کمک میکند.
گزارش ضایعات تولید
هر محصولی که تولید میشود، ممکن است ضایعاتی را داشته باشد. دلیل بوجود آمدن این ضایعات هرچه که باشد، باید توسط حسابدار و در گزارش قید شود. از این گزارش برای کاهش هزینهها و خطای نیروی انسانی بهره گرفته میشود.
روشهای هزینه یابی در حسابداری صنعتی
هزینه یابی نقش مهمی در حسابداری صنعتی و حتی حسابداری مالی دارد. شما باید بدانید که انواع روشهای هزینه یابی صنعتی چیست. دانستن این موضوع به شما کمک میکند تا برای محاسبه سود و زیان شرکت درست تصمیم بگیرید. علاوه بر آن، در هنگام دریافت سفارشات باید یک عدد به عنوان هزینه پروژه به مشتری گفته شود.
هزینه یابی به شما کمک میکند تا محاسبه هزینه پروژه، محصول یا خدمت را انجام دهید. روش هزینه یابی در صنعت، باید با در نظر گرفتن ویژگیهای زیادی انتخاب شود. حسابدار صنعتی باید به تمامی انواع روشهای هزینه یابی زیر مسلط باشد:
هزینه یابی جذبی
کلیه هزینههای تولیدی نظیر مواد مستقیم ـ دستمزد مستقیم، سربار متغیر ساخت، سربار ثابت ساخت، در حسابداری بهای تمام شده موجودی کالای در جریان ساخت منظور میگردد.
هزینه یابی مستقیم یا متغیر
فقط آن قسمت هزینههای ساخت به محصولات منظور میگردد که مستقیماً با حجم تولید تغییر مینماید. در روش هزینه یابی مستقیم، دستمزد مستقیم سربار ساخت جزء یکی از هزینههای متغیر تولیدی است. این هزینه در حساب کالای در جریان ساخت و در بهای تمام شده موجودی های آخر دوره (صورتحساب سود و زیان) منظور میگردد.
هزینه یابی برآوردی یا تخمینی
هزینه ای که برای یک قرارداد یا تصمیم خاص پیش بینی شده است.
مخارجی که پس از فروش ایجاد میشود.
هزینه یابی سفارش کار
محاسبه هزینه تولید حسابداری صنعتی به روش سفارش کار، یعنی زمانی که حسابدار با در نظر گرفتن حجم سفارش مشتری، مخارج را اندازه میگیرد. در این روش که عموماً در شرکتهای پروژه محور استفاده میشود، یک سری از هزینهها ثابت است و مابقی متناسب با حجم پروژه تغییر میکند. هرچه سفارش مشتری بزرگتر باشد طبیعتاً هزینه انجام پروژه بیشتر خواهد بود.
هزینه یابی مرحله ای
برای هزینه یابی محصولاتی که به شکل مرحله تولید میشوند، باید از این روش استفاده کرد. در روش هزینه یابی مرحله ای، محصول مشابه تولید شده و سپس بازاریابی میشود. در صورت نیاز و استقبال بازار، قیمتهای جدید اعلام میشود. برخلاف هزینه یابی سفارش کار، تعداد محصول نه از طرف مشتری و نه از سمت شرکت مشخص نیست. ابتدا یک سری از محصولات با قیمت مشخص تولید میشود و به بازار عرضه میگردد. پس از آن محصولات جدید در سفارشات بعدی با قیمت روز تولید میشود.
هزینه یابی محصولات مشترک
در شرکتهایی که محصولات مشترک را از مواد اولیه یکسان تولید میکنند، باید از روش هزینه یابی محصولات مشترک استفاده کرد. شرکتهای تولید لبنیات و فرآوردههای آن بهترین مثال برای این روش هستند. ماده اولیه پایه و عمده تمام فراوردههای لبنی، شیر است. این شرکتها از شیر محصولات متنوعی را (شیر طعمدار شده، ماست، پنیر، کره و...) به دست میآورند.
هزینه یابی بر مبنای فعالیت ABC
در روش هزینه یابی ABC، برای هر بخش از فرآیند تولید وزن و ضریب در نظر گرفته میشود. به این صورت که قسمت مهمتر و با فعالیت بیشتر تولید، دارای هزینه بیشتر هم در نظر گرفته میشود.
هزینه یابی استاندارد
هزینه یابی استاندارد پیامد طبیعی کاربرد کنترل بودجهای است. در کنترل بودجه ای نتایج واقعی عملیات یک دایره با نتایج برنامه ریزی شده مقایسه میشود، در حالی که در هزینه یابی استاندارد نتایج واقعی تولید و فروش یک محصول را با نتایج برنامه ریزی شده آن میسنجند. در روش هزینه یابی استاندارد، قیمت تمام شده پیش بینی و سپس عملکرد واقعی با آن مقایسه میگردد و علل این مغایرت مورد بررسی و تجزیه و تحلیل قرار میگیرد.
در مؤسسات تولیدی یا کارخانهها به علت نوع فعالیت و همچنین شکل فروش محصولات، نیاز مدیریت به اطلاعات بهای تمام شده تولیدات، بسیار دقیق و حساس است؛ زیرا در این نوع از مؤسسات به این دلیل که محصول نهایی از ترکیب مواد و هزینههای تبدیل که همان دستمزد نیروی کار مستقیم و هزینههای سربار است تولید میشود به همین علت باید توجه خاصی به اقلام تشکیل دهنده بهای تمام شده داشته باشیم.
عدم آگاهی از بهای تمام شده کالا نه تنها بر تصمیم گیریهای مدیران در راستای تولید محصولات مشکلاتی را در پی دارد، بلکه میتواند باعث وقفه و یا توقف تولید شود. لازم به ذکر است بهای تمام شده میتواند هزینههایی باشد که به صورت مستقیم و یا غیر مستقیم در ساخت و تولید کالا نقش داشته باشد.
مهارتهای مورد نیاز حسابداری صنعتی
برای موفقیت در هر شغل و حرفهای، باید مهارتهای مناسب آن را هم کسب کنید. این مهارتهه عبارتند از:
تسلط کافی روی سرفصلهای دروس حسابداری
تسلط کافی روی کار با کامپیوتر
توانایی نوشتن رزومه کاری
تسلط کافی روی قوانین مالیاتی
توانایی کار با نرم افزارهای مرتبط با حسابداری
آشنایی با قوانین بیمه و کار
مقایسه حسابداری صنعتی و حسابداری مالی
تفاوت اصلی بین حسابداری صنعتی و مالی در اهداف،مخاطبان و نوع گزارش دهی است که در ادامه به هریک از آن ها خواهیم پرداخت:
تفاوت در اهداف حسابداری صنعتی و مالی
حسابداری صنعتی بر کنترل و کاهش هزینهها و افزایش بهرهوری تمرکز دارد. در مقابل، حسابداری مالی بر ارائه اطلاعات مالی دقیق و شفاف به ذینفعان خارجی برای تصمیمگیریهای سرمایهگذاری و اعتباری متمرکز است.
مخاطبان حسابداری صنعتی و حسابداری مالی و تفاوت های آن
مخاطبان اصلی حسابداری صنعتی مدیران داخلی و بخشهای تولیدی شرکت هستند که از اطلاعات هزینهای برای بهبود فرآیندها و کاهش هزینهها استفاده میکنند. در حالی که مخاطبان حسابداری مالی عمدتاً سرمایهگذاران، اعتباردهندگان و سازمانهای دولتی هستند که از اطلاعات مالی برای ارزیابی عملکرد شرکت استفاده میکنند.
تفاوتهای گزارشدهی در حسابداری صنعتی و حسابداری مالی
گزارشهای حسابداری صنعتی بیشتر برای استفاده داخلی و بهبود فرآیندهای تولیدی تهیه میشود، اما گزارشهای حسابداری مالی باید مطابق با استانداردهای بینالمللی تهیه و منتشر شود. گزارشهای حسابداری صنعتی معمولاً به صورت جزئی و با تمرکز بر هزینههای خاص و فرآیندهای تولیدی تهیه میشوند. اما گزارشهای حسابداری مالی به صورت کلی و با ارائه تصویری جامع از وضعیت مالی شرکت، شامل ترازنامه، صورت سود و زیان و جریانهای نقدی، تهیه و منتشر میشوند.
تفاوت های زمان بندی حسابداری مالی با صنعتی
گزارشهای حسابداری صنعتی معمولاً به صورت دورهای کوتاهتر (روزانه، هفتگی، یا ماهانه) تهیه میشوند تا مدیران بتوانند به موقع تصمیمات لازم را اتخاذ کنند. در حالی که گزارشهای حسابداری مالی به صورت دورهای بلندمدتتر (سه ماهه، شش ماهه، یا سالانه) تهیه و به ذینفعان ارائه میشوند.
شباهت های حسابداری صنعتی و حسابداری مالی:
با وجود تفاوتهای ذکر شده، حسابداری صنعتی و حسابداری مالی در برخی جنبهها نیز شباهتهایی دارند. هر دو از اصول و استانداردهای حسابداری برای ثبت و گزارشدهی اطلاعات استفاده میکنند و به دقت و صحت دادهها توجه ویژه دارند. همچنین، هر دو نوع حسابداری نقش مهمی در تصمیمگیریهای مدیریتی و استراتژیک ایفا میکنند.
خرید کتاب دست دوم حسابداری
خرید کتاب های حسابداری پیام نور
خرید کتابهای حسابداری مدرسان شریف
__________________________________________________________________________________________________
مطالب پیشنهادی:

